Een schele leeuw? Een gorilla met staar? Oogarts Tjeerd de Faber laat de dieren in Blijdorp weer helder zien

Artikel is afkomstig van Rijnmond.nl

Hij is de man die elke nieuwjaarsnacht klaarstaat om kapotte ogen te repareren in Het Oogziekenhuis en die nooit ophoudt om te waarschuwen voor de gevaren van vuurwerk. Maar naast mensen heeft oogarts Tjeerd de Faber (68) nog een heel ander klantenbestand: de dieren van de Rotterdamse diergaarde Blijdorp. In de Rotterdamse Museumnacht zag je onder meer met welke drugs hij een kabeljauw onder narcose kreeg. En waarom twee jonge gorilla's ook maar beter onder het mes konden.

"Eén afgehakte kop van een kabeljauw alstublieft”, zegt Tjeerd De Faber op een vrijdagmorgen tegen de visboer. De marktkoopman kijkt hem vertwijfeld aan. Heeft hij het wel goed verstaan? Wil de man met de snor die nu voor zijn kraam staat alleen maar een vissenkop?

De visboer blijkt niks aan zijn oren te mankeren, want De Faber is inderdaad uit op een specifiek stukje vis. Als oefenmateriaal, want in Diergaarde Blijdorp staat hem als oogarts een bijzondere operatie te wachten. “Ze hadden daar een kabeljauw die alleen maar linksom rondjes zwom in zijn aquarium”, vertelt hij. “Rechtsom ging hij niet, want dan kon hij niks zien. Zijn ene pupil was helemaal wit. Hij bleek staar te hebben."

Wikipedia (Hans-Petter Fjeld) - Een kabeljauw met staar (niet de vis die De Faber opereerde).

Silverback

Met twee gorillababy’s in de diergaarde was trouwens hetzelfde aan de hand. Ook zij hadden last van een vertroebelde lens. Dat was niet handig, want voor dit soort apen is oogcontact heel belangrijk, legt De Faber uit.

“De gorillababy's waren nakomelingen van Ernst, de voorganger van Bokito. Ernst was de silverback en die moet je nooit recht aankijken. Maar ja, als je zo goed als blind bent dan denk je alleen maar: waar komt dat geluid vandaan? Van papa Ernst? En dan draai je daar je hoofd dus naartoe. Nou, en als papa er dan niet van gediend is dat je hem recht aankijkt, kun je een draai om je oren krijgen. Of erger..."

Privé - Een van de babygorilla's wordt onderzocht.

Uil uit Harry Potter-films

De arts van Het Oogziekenhuis Rotterdam grossiert in anekdotes. Hij heeft in Blijdorp dan ook de meest uiteenlopende diersoorten voorbij zien komen: een pinguïn, een leeuw, een slang, een veulen van een Przewalskipaard, een zeeleeuw. En o ja, die slechtziende witte sneeuwuil ("Net als in de films van Harry Potter."), die was natuurlijk ook hartstikke bijzonder.

Tijdens zijn opleiding tot oogarts deed hij ooit onderzoek bij schele aapjes in de Verenigde Staten. "Jan Pameijer was toen de vaste oogarts van Blijdorp. Toen ik weer terug was in Nederland zei hij: 'Nou, jij hebt ervaring met dieren, ga maar met me mee.' En zo werden wij samen de oogheelkundige consulenten van de diergaarde. Toen Pameijer met pensioen ging, ben ik alleen doorgegaan."

De oogarts declareert geen cent voor zijn ingrepen. Het werk in Blijdorp is gewoon al tientallen jaren zijn hobby, zegt hij. Dat oogheelkunde bij heel jonge kinderen een van zijn specialismes is, ziet hij absoluut als een voordeel. "Zij kunnen, net als dieren, ook niet vertellen wat er precies met hen aan de hand is."

Wat De Faber altijd weer opvalt is hoe goed elk dierenoog is aangepast aan zijn omgeving. "Een heel mooi voorbeeld daarvan is de vieroogvis uit Zuid-Amerika. Die zwemt met z’n halve oog boven en met de andere helft onder water. Boven de oppervlakte spuugt hij naar een insect. Die valt dan in het water, waarna de vieroogvis hem kan oppeuzelen. Maar tegelijkertijd kan-ie onder water in de gaten houden of hij zelf niet wordt opgegeten door een snoek. Ik vind zoiets echt fantastisch!"

Agressieve leeuw

Officieel mag mensenarts De Faber geen beesten opereren. Daarom werkt hij in Blijdorp altijd onder toezicht van een dierenarts. Ze leren veel van elkaar, zegt hij. En soms gebeuren er heel bijzondere dingen.

"Ik moest een keer een leeuwin onderzoeken, die niet goed op haar benen stond. Ze was heel agressief en keek soms ook scheel. Met haar ogen bleek niks aan de hand te zijn, maar toen we een MRI-scan lieten maken bleek dat ze een verkalking in haar hersenvliezen had. Die duwde op haar hersenstam en daardoor ging ze dus wankelend lopen. Ze kreeg er ook hoofdpijn van. Dat verklaarde haar agressie en ook dat scheel kijken."

Dat leeuw Clarence in de tv-serie Daktari scheel keek, kwam volgens De Faber door vitaminetekort.

"Wat me van die leeuw altijd is bijgebleven waren de vreemde oogspieren. Kat- en hondachtigen hebben namelijk een oogspier extra. Eentje die het oog de oogkas binnentrekt als ze gaan vechten. En wat gebeurt er? Ik kreeg in Het Oogziekenhuis op een gegeven moment een meisje dat scheel zag. Ook bij haar hebben we een MRI-scan laten maken en toen dacht ik: 'Verrek, dit beeld heb ik eerder gezien.' Ook zij had dus een extra oogspier. Heel uitzonderlijk, want over de hele wereld hebben we er bij mensen maar zeven gevallen van gevonden. Maar door mijn ervaring met die leeuw herkende ik het meteen."

Bak met ketamine

Wat hij al die jaren de meest bijzondere ingreep in Blijdorp vindt? "Toch wel die kabeljauw", zegt De Faber. "Dat dier had zalmluis. Dat is een soort parasiet, die je veel ziet bij kweekvis. En die zich niet alleen in de huid invreet, maar ook in het hoornvlies. En als-ie door het hoornvlies heengaat dan maakt hij de lens troebel."

Rijnmond - Oogarts Tjeerd de Faber

"Collega Pameijer en ik hadden dus eerst op die vissenkop geoefend om te kijken wat voor chirurgische moeilijkheden we konden verwachten. En daarna was de vraag: hoe doe je dat, een kabeljauw opereren? Ben ik met een duikpak een bassin ingegaan, zoals sommige mensen denken? Nee. Voor deze operatie hadden we twee bakken met water klaargezet."

"In de ene bak zat gewoon zeewater en in de andere zeewater met een scheutje ketamine, als slaapmiddel. We hebben de vis in de 'verdovingsbak' gelegd en na een minuut of vijf ging-ie op z'n rug zwemmen. Toen wisten we dat-ie sliep. Daarna hebben we hem op tafel gelegd en wat extra zuurstof gegeven."

"Met een echo-apparaat controleerden we z'n hartslag en ondertussen hielden we hem nat. Net als ze vroeger bij Flipper in de gelijknamige tv-serie deden als hij op het strand lag. Na de oogoperatie hebben we de kabeljauw in de bak met het gewone zeewater gelegd. En toen kwam-ie weer bij."

Of het goed met de vis is afgelopen? Dat is te zien in de video die tijdens de Museumnacht werd getoond. In deze video zie je Tjeerd de Faber aan het werk. Niet alleen met de kabeljauw, maar met gorillababy's en het Przewalski-veulentje.

"Ik deel mijn kennis graag", zegt hij. "En ik vind het enorm leuk dat tijdens de Museumnacht niet alleen aandacht is voor 'gewone' kunst, maar ook voor geneeskunst."

Het originele stuk is hier te vinden: Een schele leeuw? Een gorilla met staar? Oogarts Tjeerd de Faber laat de dieren in Blijdorp weer helder zien - Rijnmond