Een troebele lens weer helder maken om scherp te kunnen zien; zo’n vijfhonderd mensen per dag ondergaan een staaroperatie. Met 180.000 operaties per jaar is het de meest uitgevoerde ingreep in Nederland. Sinds kort kan het aan twee ogen tegelijk. Wat is staar precies? En hoe gaat een operatie in zijn werk? We vragen het oogarts Caroline Storimans.
,Staar is een vertroebeling van de lens’’, legt Caroline Storimans, oogarts bij Het Oogziekenhuis Rotterdam uit. Ze voerde meer dan tienduizend staaroperaties uit. ,,Dit kan bijvoorbeeld ontstaan door veroudering. Hierdoor ga je wazig zien. Ook kun je kleuren grauwer zien. Je kunt het hebben aan een oog of aan beide ogen.’’
Ouderdomsstaar
In Nederland hebben naar schatting 389.400 mensen staar. Staar komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, een mogelijke oorzaak kan zijn dat vrouwen gemiddeld ouder worden. Dat blijkt uit cijfers van Nivel Zorgregistraties. De oogziekte komt vooral voor bij mensen vanaf 40 jaar. Hoe ouder je wordt, hoe groter de kans op staar. Het wordt daarom ook wel ouderdomsstaar genoemd.
Maar staar kan volgens Storimans ook aangeboren zijn of kan sneller ontstaan na een operatie aan iets anders in het oog, bij een harde klap of als je een voorwerp in je oog krijgt. Staar kan zich ook sneller ontwikkelen door het gebruik van bepaalde medicatie, zoals Prednison.
Dubbelzien met één oog of schaduwen zien. Maar ook verblinding door laaghangende zon, lichtkransen om lampen en slecht zien in het donker kunnen duiden op staar" Caroline Storimans, oogarts bij het Oogziekenhuis Rotterdam
Hoe weet je of je staar hebt? Naast wazig en grauwer zien, zijn er nog andere kenmerken om de oogziekte te herkennen. Storimans: ,,Dubbelzien met één oog of schaduwen zien. Maar ook verblinding door laaghangende zon, lichtkransen om lampen en slecht zien in het donker kunnen duiden op staar.”
Dichtbij, veraf of multifocaal
Wanneer staar belemmerend is, kun je kiezen voor een staaroperatie. Deze wordt vergoed vanuit de basisverzekering. Tijdens de operatie wordt een kunstlens geplaatst ter vervanging van de eigen troebele ooglens. Voorafgaand aan de operatie vindt een oogonderzoek plaats. Ook wordt er voorlichting gegeven en meet de oogarts de kunstlens op. Beide ogen worden hierbij opgemeten. Een kunstlens kan afgesteld worden om dichtbij, in de verte of om beide (multifocaal) goed te zien. Het meest voorkomend is een afstelling voor veraf.
De operatie zelf is een dagbehandeling. Kort voor de operatie wordt het oog verdoofd met druppeltjes in het oog of een injectie bij het oog. ,,Bij die laatste kan het oog niet meer bewegen’’, vertelt Storimans. ,,Dit kan prettig zijn wanneer iemand bang is dat hij of zij zijn oog niet stil kan houden tijdens de operatie. In sommige gevallen is het beter om de operatie onder narcose te verrichten.’’
Een staaroperatie duurt gemiddeld 15 tot 20 minuten. De oogarts maakt tijdens de operatie drie kleine sneden in het oog. ,,Een opening om de verouderde lens uit het lenskapsel te halen”, vertelt de oogarts. ,,En twee kleine openingen aan de zijkanten voor de hulpinstrumenten. De oude lens wordt losgemaakt, verpulverd en weggezogen. Daarna wordt een vouwbare kunstlens in het lenszakje geplaatst. De kunstlens ontvouwt zich in het oog.’’
Drie keer per dag druppelen
Na de operatie mag de patiënt twee weken niet zwemmen. Kinderen wordt afgeraden om in de zandbak te spelen. Anders dan vroeger, mag er wel gebukt, getild, geniest en geperst worden. ,,Qua nazorg geven we twee soorten ontstekingsremmende druppels’’, zegt Storimans. ,,Daarnaast is het belangrijk om het oog goed schoon te houden, om complicaties te voorkomen.’’
Gemiddeld neemt bij 95 procent van de geopereerde patiënten het gezichtsvermogen toe na de staaroperatie, aldus oogartsen.nl. ,,Maar we leggen altijd uit dat er complicaties kunnen optreden’’, zegt Storimans. ,,Zoals een ernstige infectie van het oog (endophthalmitis), een bloeding, een netvliesloslating, vocht in het hoornvlies of achter in het netvlies. Allemaal kunnen vaak bestreden worden met een ingreep of medicatie.’’
Nieuw: twee ogen in een keer
Deze week werd bekend dat een operatie aan twee ogen tegelijk ook mogelijk is. Storimans: ,,Dit is alleen een optie bij standaard staaroperaties bij ogen zonder andere oogheelkundige afwijkingen en niet bij multifocale kunstlenzen.’’ De behandeling wordt al bij diverse ziekenhuizen en privéklinieken uitgevoerd. Vanaf september dit jaar bestaat de mogelijkheid ook bij Het Oogziekenhuis Rotterdam.
De operatie wordt in één sessie gedaan, maar bestaat uit twee losse operaties die vlak achter elkaar worden uitgevoerd. Voor de arts levert dit niet direct tijdwinst op, want ‘de twee operaties voer je uit alsof het twee losse patiënten zijn’, aldus Storimans. Voor de patiënt biedt het wel voordelen: die hoeft maar een keer te komen voor een operatie en ook voor de nacontroles hoeft de patiënt maar een keer naar het ziekenhuis.
,,Bij het berekenen van de sterkte van de lens hanteren we altijd een marge van 1 dioptrie (kromming van de lens, red.)’’, licht de oogarts toe. ,,Stel, je komt te min of te plus uit, dan kun je dit bij de lens van het tweede oog bijstellen. Die kans ontneem je als je twee ogen tegelijk doet. Bovendien komt het regelmatig voor dat iemand na het eerste oog zegt: laat het tweede oog maar zitten. Daar kun je dan ook niet meer voor kiezen.’’
Twee ogen, twee operaties
Twee losse operaties betekent ook twee keer alle bijbehorende handelingen verrichten. Storimans: ,,Met opnieuw handen desinfecteren, opnieuw operatiejas- en handschoenen aantrekken, opnieuw opdekken en alle gebruikte middelen en materialen apart bewaren en goed scheiden van elkaar.’’ En voor de verzekeraar is het ook niet goedkoper. ,,Bij een operatie ontvangt het ziekenhuis één bedrag voor alle polibezoeken en onderzoeken voorafgaand aan de operatie zelf en de polibezoeken achteraf’’, licht de oogarts toe. ,,Of je nu een, twee of drie controles achteraf hebt maakt niet uit.’’
Staar is geen blindedarmontsteking die geopereerd móét worden" Caroline Storimans, oogarts bij het Oogziekenhuis Rotterdam
Al met al is staar een goed te verhelpen aandoening en hoef je er niet onnodig mee rond te lopen. ,,Staar is geen blindedarmontsteking die geopereerd móét worden”, licht Storimans toe. ,,Je hebt hier een keuze in. Soms kan door staar je lens heel hard worden, waardoor je iets meer kans op complicaties tijdens de operatie hebt.”